واشنگتن‌پُست ـ پاملا کانستبل

در جامعه‌ی آشوب‌زده‌ای که شخصیت‌ها برچسب‌های قومی، مذهبی و عقیدتی می‌خورند، وحید مژده در امان ماند. در پایتخت خطرناکی که افراد قدرت‌مند با موترهای شاسی‌بلندِ ضدگلوله این‌طرف آن‌طرف می‌روند، این نویسنده و تحلیل‌گر سیاسی معروف با پای پیاده به مسجد و مغازه‌های محله‌اش می‌رفت.

طی چهار دهه جنگ در افغانستان، مژده بین جناح‌های مختلف جابه‌جا شد، اما هرگز سلاح بر نداشت. در اوایل دهه ۱۹۹۰، او چندین مجموعه شعر منتشر کرد؛ اشعاری که در دوران جهاد علیه شوروی سروده بود. او پس از جهاد به رژیم طالبان پیوست. در سال‌های اخیر، در میانه‌ی غوغا و جنجال‌های سیاسی و جنگ داخلی بی‌رحم، او به‌عنوان تحلیل‌گر و متفکر مستقل شناخته می‌شد.

بنابراین در ۲۲ نوامبر وقتی وحید مژده‌ی ۶۶ ساله توسط افراد مسلح ناشناس هنگام بازگشت از نماز عصر به ضرب گلوله به قتل رسید، شوک کابل را درنوردید و ترس حکم‌فرما شد.

حتا در پایتختی که دیری‌ست هدف بمب‌گذاری‌ها و حملات مسلحانه قرار دارد، قتل هدف‌مند مژده شدیدا غیرمعمول بود.

دو روز بعد چهره‌های برجسته از تمام اقشار برای مراسم عزادارای وی گردهم آمدند. روزنامه‌نگاران و نویسندگان از مژده به عنوان روشنفکری یاد کردند که در پی دانایی بود. مقامات طالبان مرگ وی را «ضایعه بزرگ» خواندند که توسط «دشمنان افغانستان» طرح‌ریزی شده بوده است. عبدالله عبدالله، رییس‌ اجرایی دولت به خانه‌ی مژده رفت. مقامات پولیس پایتخت نیز به دیدار خانواده‌ی وی رفته و وعده‌ی تحقیق دادند.

دیری نگذشت که شایعات آغاز شد. مردم در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها به ترور مرموز مژده به‌عنوان بخشی از تلاش گروه‌های زورمند برای خفه‌کردن مخالفان‌شان اشاره کردند. گفته شد که این گروه‌ها در پی افرادی هستند که زمانی وابسته به طالبان بوده‌اند و یا به‌صورت پنهانی برای احیای مذاکرات به بن‌بست‌خورده‌ی صلح در قطر، با رهبران طالبان کار می‌کنند.

اعضای طالبان پس از سرنگونی امارت اسلامی در سال ۲۰۰۱، در چارچوب یک گروه شورشی تهاجمی دوباره صف‌آرایی کردند و از آن‌ زمان تا کنون با نیروهای دولت افغانستان در جنگند. این گروه نزدیک به نیمی از خاک افغانستان را تحت کنترل دارد یا بر سر کنترل آن با دولت افغانستان در رقابت است. جنگ و خشونتی که این گروه به راه انداخته تا کنون موجب کشته‌شدن ده‌ها هزار نظامی و غیرنظامی افغان شده است.

مژده که زمانی در وزارت خارجه‌ی رژیم طالبان کار می‌کرد، یکی از انگشت‌شمار مقامات امارت اسلامی بود که پس از سقوط طالبان به زندگی‌اش در کابل ادامه داد. او ارتباطش را با برخی از مقامات طالبان از جمله نظرمحمد مطمئن و حسن حق‌یار حفظ کرد. مطمئن ۴۶ ساله مقام ولایتی پیشین طالبان و حق‌یار مقام سابق وزارت معدن طالبان بود. طی چند سال گذشته، این افراد و سایر همراهان‌شان برای دیدار با رهبران سیاسی طالبان به قطر سفرهایی داشتند.

براساس گزارش‌های رسانه‌های افغانستان، حق‌یار در اواخر ماه اکتبر از سوی افراد مسلح ناشناس گلوله خورده و زخمی شده است. مطمئن می‌گوید که اندکی پس از کشته‌شدن مژده، او نیز مورد حمله قرار گرفته، اما جان سالم به در برده است. او در مراسم خاک‌سپاری مژده شرکت و سخنرانی کرد، اما اندکی بعد از افغانستان به ترکیه فرار کرد. او در یک مصاحبه‌ی تلفنی در هفته‌ی جاری از استانبول، گفت که قبلا چندین بار دست‌گیر شده و اخطارهایی را مبنی بر متوقف‌کردن فعالیت‌های سیاسی‌اش، از جانب افراد ناشناس دریافت کرده است.

او گفت: «ما برای کسی تهدید نیستیم. ما برای صلح کار می‌کنیم. من تماس‌ها و پیام‌های ناشناسی دریافت می‌کردم که از من می‌پرسیدند آیا من برای طالبان کار می‌کنم یا خیر. آن‌ها می‌خواهند ما را تحت فشار قرار دهند و ساکت کنند.» نظرمحمد مطمئن مژده را «مرد شجاع» خواند که «کشورش را دوست داشت.» او گفت: «من هر روز برای او دعا می‌کنم.»

تا کنون گروهی مسئولیت ترور وحید مژده را به عهده نگرفته است. دولت نیز از کسی به ظن دست‌داشتن در این ترور نام نبرده است. مقامات افغانستان به درخواست‌های واشنگتن‌پُست برای اظهار نظر یا ارائه اطلاعات، پاسخ ندادند. پولیس کابل تمام پرسش‌ها را به سخن‌گوی وزارت امور داخله ارجاع داد. سخن‌گوی وزارت داخله در دسترس نبود و به پیام‌های واشنگتن‌پُست پاسخ نداد. صدیق‌ صدیقی، سخن‌گوی رییس‌جمهور اشرف غنی گفت که او تلاش می‌کند از وزارت داخله در این خصوص کمک بگیرد، اما پس از آن صدیقی نیز از دسترس واشنگتن‌پُست خارج شد.

چندین نفر از نزدیکان مژده می‌گویند که روابط همدلانه‌ی وی با طالبان و نقش فزاینده‌ی وی در تلاش‌های قدرت‌های منطقه‌ای برای تأثیرگذاری بر روند صلح ممکن است عصبانیت و سوءظن‌برانگیز بوده باشد. مژده در چندین کنفرانس مرتبط با صلح افغانستان در مسکو شرکت کرده بود.

عبدالهادی ارغندیوال، هم‌صنفی مژده در دانشگاه کابل و وزیر پیشین اقتصاد می‌گوید: «من از موضعی که او می‌گرفت نگران بودم.» او از مژده به عنوان فردی «دانا و صادق» یاد می‌کند. او می‌گوید: «متأسفانه برای بسیاری افغان‌هایی که در دوران طالبان رنج برده‌اند، شنیدن این‌که کسی از این گروه دفاع می‌کند، ممکن است قابل تحمل نباشد.»

شماری از ناظران سیاسی می‌گویند که به باور آن‌ها ترور مژده بخشی از کمپین گروه‌های قدرت‌مند طرفدار دولت برای سرکوب مخالفان بوده است؛ این‌که مژده به‌دلیل دیدگاه‌‌ها و بیان بی‌پرده‌ی این دیدگاه‌ها هدف قرار گرفته است. ناظران از دولت غنی به‌دلیل کوتاهی در حفاظت از مژده و دیگران، انتقاد می‌کنند. تعدادی از رسانه‌های خبری مهم افغانستان گزارش داده‌اند که مژده دست‌کم یک‌بار دست‌گیر شده بوده است.

عبدالحکیم مجاهد، سفیر پیشین رژیم طالبان که اکنون عضو شورای عالی صلح دولت افغانستان است، می‌گوید: «حالا همه باید محتاط باشند. حلقات مشخصی در قدرت وجود دارد که نمی‌توانند بیان صریح [دیدگاه‌های مخالف] را تحمل کنند.» او می‌گوید که مژده «بی‌پرده صحبت می‌کرد، اما افراطی نبود. او هم از دولت و هم از طالبان انتقاد می‌کرد. مرگ وی افراد زیادی را متأثر کرده است.»

مژده هرگز وارد جمع شبه‌نظامیان مذهبی طالبان نشد، اما یک مسلمان سنی‌مذهب سخت‌گیر بود که با دشواری همراه خانواده‌اش در کابل زندگی می‌کرد. دو فرزند وی از دانشگاه معتبر امریکایی افغانستان فارغ‌التحصیل شده‌اند.

در هفته‌ی جاری به خانه‌ی مژده در کابل سرزدم. پسرش احمد جاهد ۲۸ ساله دل‌شکسته بود، اما سخنانش درباره‌ی پدرش تأثرانگیز بودد. او گفت که پدرش عاشق آموختن بود و اغلب از آرزویش برای برقراری صلح در افغانستان صحبت می‌کرد.

جاهد گفت: «او همیشه مردم را به خانه می‌آورد و هرگز نمی‌ترسید. ما نمی‌توانیم کسی را تصور کنیم که خواهان مرگ وی بوده باشد. او کشور خود را دوست داشت و رویاهای زیادی داشت.»

یکی از دارایی‌های گرامی خانواده‌ی وحید مژده، مجموعه شعر کوچکی است که مژده سال‌ها پیش، هنگامی که عضو مجاهدین ضدشوروی بود، نوشته است. جلد این مجموعه، نقاشیِ است که شبه‌نظامیان [مجاهدین] را در حال شلیک به تانک‌های [روسی] نشان می‌دهد. اشعار این مجموعه بیان‌گر ترکیبی از اعتقادات مذهبی و شجاعت جنگی است.

این تکه‌ای از مجموعه شعر وحید مژده است: «ما از زندان نمی‌ترسیم… من از فداکردن جان خود نمی‌ترسم. خدا ما را در این مسیر قرار داده است… اگر نور قرآن را با خود داشته باشیم، دیگر نیازی نیست از مقاومت‌ بترسیم.»

اطلاعات روز