در اجلاس جهانی شرم‌الشیخ، آنچه بیش از سیاست و دیپلماسی خبرساز شد، رفتار رهبران مرد با نخست‌وزیر ایتالیا، جورجیا ملونی بود. ترامپ با تعریف‌های پرایهام و اردوغان با نصیحت‌های پدرسالارانه، بار دیگر نشان دادند که دیپلماسی جهانی هنوز هم از سایه‌ی نگاه جنسیت‌زده در امان نیست.

اجلاس شرم‌الشیخ قرار بود تلاشی برای گفت‌وگوی سیاسی درباره بحران غزه و نظم جدید خاورمیانه باشد؛ اما ناگهان توجه رسانه‌ها از میز مذاکرات به حاشیه‌ای رفت که چهره‌ی واقعی روابط قدرت را عیان کرد.

در میان رهبران جهان، زنی حضور داشت که در سیاست اروپا به عنوان صدای قدرتمند راست میانه شناخته می‌شود: جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا. اما حتی جایگاه نخست‌وزیری هم نتوانست او را از قضاوت‌های جنسیتی و نگاه‌های مردانه در امان نگه دارد.

ترامپ و سیاستِ «تعریف به‌جای گفت‌وگو»

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در همان آغاز اجلاس بار دیگر نشان داد که دیپلماسی او در مرز نمایش و تحریک رسانه‌ای قرار دارد. او خطاب به حضار گفت:

«او زیباست — اگر اجازه بدهم بگویم — حقاً زیباست.»

در ظاهر جمله‌ای بی‌اهمیت است؛ اما در بطن خود بازتاب یکی از ریشه‌دارترین مشکلات در ساختار قدرت جهانی است: جایگزینی احترام سیاسی با قضاوت ظاهری.

ترامپ نه از نقش ایتالیا در نشست گفت، نه از مواضع اروپا در بحران غزه. تنها چیزی که به زبان آورد، ظاهر یک رهبر زن بود — رفتاری که در فضای رسمی دیپلماتیک نوعی کوچک‌نمایی آگاهانه است.

نکته‌ی نگران‌کننده این‌جاست که ترامپ خود نیز از مرزناپذیری سخنش آگاه بود. او در همان لحظه افزود:

«اگر در آمریکا چنین چیزی بگویم، شاید پایان کار سیاسی‌ام باشد… اما ریسک می‌کنم!»

این یعنی او می‌داند که سخنش جنسیت‌زده است، اما همچنان آن را به عنوان “شوخی قدرت” مطرح می‌کند. و این دقیقاً همان چیزی است که باید نگرانش بود: وقتی توهین با لبخند و شوخی پوشانده می‌شود، نامش «دیپلماسی» می‌گیرد.

اردوغان و سیاست «نصیحت پدرانه»

اگر رفتار ترامپ شوخی‌آمیز بود، واکنش اردوغان رنگ و بوی دیگری داشت — همان نگاه پدرسالارانه‌ای که زنان سیاست‌مدار قرن‌ها با آن دست‌و‌پنجه نرم کرده‌اند.

اردوغان در حاشیه نشست، در گفت‌وگویی غیررسمی خطاب به ملونی گفت:

«زیبا به نظر می‌رسی، اما باید سیگار کشیدن را کنار بگذاری.»

در ظاهر، جمله‌ای خیرخواهانه است؛ اما در واقع، نوعی کنترل و ارشاد غیررسمی از بالا به پایین.

او نه درباره همکاری ترکیه و ایتالیا سخن گفت، نه از دیدگاه‌های سیاسی او پرسید؛ بلکه نقش یک “مرد ناصح” را بازی کرد. این همان چهره‌ی نرم اما خطرناک تبعیض است: وقتی حتی در سطح سران کشورها، رهبری زن با نگاه «دخترک قابل نصیحت» دیده می‌شود.

ملونی و آزمون دوگانهٔ قدرت

ملونی، زنی که با شعار قدرت، خانواده و نظم سیاسی در ایتالیا به قدرت رسید، حالا در صحنه‌ای گرفتار شد که باید میان دو گزینه انتخاب می‌کرد:

یا واکنش نشان دهد و متهم به حساسیت و “کم‌تحملی زنانه” شود،

یا سکوت کند و اجازه دهد صحنه‌ی تحقیر در سکوت تکرار شود.

او راه دوم را انتخاب کرد — لبخند زد، اما هیچ نگفت. سکوتی که شاید از همه‌ی کلمات بلندتر بود. زیرا هر جمله‌ای در چنین فضایی، از سوی همان مردان به “واکنش احساسی” تعبیر می‌شد.

سیاست جهانی و بحران احترام

این رفتارها مسئله‌ای فراتر از یک اجلاس یا چند جمله است.

در جهانی که بیش از ۲۰ کشور با رهبران زن اداره می‌شوند، هنوز هم صحنه‌های بزرگ سیاسی از نگاه‌های کوچک جنسیتی پر است.

از “تعریف ظاهری” تا “نصیحت شخصی”، از “شوخی رسانه‌ای” تا “پدرسالاری مودبانه” — همه‌ی این‌ها چهره‌های مختلف یک مشکل واحدند: ناتوانی ساختار قدرت مردانه در پذیرش برابری واقعی.

نتیجه‌گیری: شرم‌الشیخ و شرم دیپلماسی

اجلاس شرم‌الشیخ شاید به‌ظاهر صحنه‌ی گفت‌وگو درباره‌ی آینده‌ی خاورمیانه بود، اما در واقع به آینه‌ای بدل شد از حال و روز دیپلماسی جهان:

جایی که هنوز هم مردان در رأس قدرت، در مواجهه با زنان صاحب قدرت، ناخواسته یا آگاهانه به زبان تبعیض پناه می‌برند.

از شرم‌الشیخ تا شرم دیپلماسی، تنها یک گام فاصله است — گامی که نه از سیاست، بلکه از ادب و احترام آغاز می‌شود.

تا زمانی که در روابط جهانی “زن بودن” همچنان به معنای شنیدن تعریف، نصیحت یا قضاوت باشد، نه عدالت برقرار می‌شود و نه دیپلماسی واقعاً برابر خواهد بود.

تحریریه روزنامه سیاه و سفید

قاهره – رم – اکتبر ۲۰۲۵