تایم – کیمبرلی دوزیر

در سال ۲۰۰۵، حاجی بشیر نورزی، سرمایه‌گذار طالبان و قاچاق‌چی مواد مخدر افغانستان از دبی به شهر نیویورک پرواز کرد تا توافقی را با مقامات امریکایی که به دنبال صلح با طالبان بودند سامان دهد. یا دست‌کم این چیزی بود که او فکر می‌کرد. اما این یک دام بود. او در نیویورک با مقامات «اداره مبارزه با مواد مخدر امریکا» روبه‌رو شد و آن‌ها او را به دلیل رهبری عملیات جهانی قاچاق هروئین افغانستان، که از پول آن سال‌ها بودجه ماشین جنگی طالبان تمویل می‌شد، بازداشت کردند. نورزی در دادگاهی در «ناحیه جنوبی» نیویورک محاکمه و به حبس ابد در زندان فدرال ایالات متحده محکوم شد.

این ماجرا، مربوط ۲۰۰۵ بود. پانزده سال گذشته و اکنون دولت ترمپ در نظر دارد نورزی را آزاد کند. دولت ترمپ در تلاش برای به موفقیت‌رساندن توافق‌نامه صلح ۲۹ فبروری خود با طالبان، درخواست این گروه برای آزادکردن نورزی ــ و هر طالب دیگری که در زندان گوانتانامو به سر می‌برد ــ را به منظور نشاندن حاکمان سابق افغانستان در میز مذاکره با نخبگان فعلی حاکم در این کشور، مد نظر گرفته است. یک مقام ارشد دولت ترمپ و یک مقام ارشد غربی می‌گویند وقتی ملا برادر، یکی از بنیان‌گذاران طالبان، از مایک پومپئو، وزیر امور خارجه امریکا خواستار آزادی زندانیان در پایان ماه جولای شد، زلمی خلیل‌زاد، نماینده امریکا برای مصالحه افغانستان، بی‌سروصدا به دولت امریکا توصیه کرد نورزی را نیز آزاد کنند، هرچند که این آزادی به معنای بازگرداندن یکی از پادشاهان مواد مخدر جهان به خیابان باشد.

مقامات فعلی و سابق دولت امریکا، افغانستان و مقامات غربی، به شرط ناشناس‌ماندن هویت‌شان می‌گویند که این درخواست، بخشی از تلاش موفقیت‌آمیز فرستاده امریکا برای موافقت دولت افغانستان به آزادکردن آخرین گروه ۴۰۰ نفری زندانیان طالب از زندان‌های این کشور و تحقق‌بخشیدن به یکی از شرایط طالبان در توافق‌نامه این گروه با ایالات متحده است.

حکومت افغانستان بیش از ۴۶۰۰ زندانی از ۵ هزار زندانی طالبان را که آزادی‌شان بخشی از توافق این گروه با ایالات متحده است، آزاد کرده است. رییس‌جمهور اشرف غنی اوایل حاضر نبود گروه باقی‌مانده زندانیان طالبان را که برخی از آن‌ها حملات مرگ‌باری را بر نیروهای امریکایی، ناتو و نیروهای افغان و غیرنظامیان افغان انجام داده‌اند، آزاد کند. اما پس از تلاش‌های خلیل‌زاد، غنی سرانجام با گرفتن تأییدی سران قبایلی افغانستان در ۹ آگست، با آزادی آن‌ها موافقت کرد.

این اقدامات یکی‌پی‌دیگر نشان‌دهنده تمایل دولت ترمپ به آزادکردن بازیگران بالقوه خطرناک طالبان به منظور آغاز دور بعدی مذاکرات صلح و کاهش خشونت برای توجیه خروج ۴ تا ۵ هزار نیروی امریکایی است که دونالد ترمپ خروج آن‌ها را در مصاحبه اخیر خود با وب‌گاه خبری «اکسیوس» اعلام کرد. سربازان باقی‌مانده امریکا در افغانستان کوچک‌ترین گروه نیروهای امریکایی در خاک این کشور از زمان حمله ایالات متحده در سال ۲۰۰۱ است. اگر ترمپ بتواند این نیروها را قبل از ۳ نوامبر از افغانستان خارج کند، در میان رای‌دهندگان امریکایی که خواهان خروج سربازان امریکایی از «جنگ‌های طولانی و کثیف» کشورهای دیگرند، محبوب خواهد شد. ترمپ موافقت خود را با خروج مشروط تمام نیروهای امریکایی از افغانستان تا ماه می ۲۰۲۱، طبق توافق‌نامه ماه فبروری، اعلام کرده است.

مقامات فعلی و پیشین دولت افغانستان به تایم می‌گویند که بسیاری از زندانیانی که غنی با آزادی آن‌ها موافقت کرده است، قاتل و آدم‌کش هستند و برخی با القاعده ارتباط دارند؛ گروهی که ایالات متحده در اصل برای از بین‌بردن آن وارد جنگ در افغانستان شد. آزادکردن نورزی نیز می‌تواند یک بازیگر کارکشته دیگر را به عرصه تجارت جهانی مواد مخدر بازگرداند، آن‌هم درحالی‌که افغانستان بزرگ‌ترین تولیدکننده هروئین در جهان است؛ مخدری که عواید آن به گفته‌ی مقامات غربی بودجه طالبان را تأمین می‌کند. «گرتچن پیترز»، که  و اکنون سازمان اطلاعاتی خصوصی CINTOC را اداره می‌کند، می‌گوید: «آن‌ها سعی می‌کنند به کار معمول خود بازگردند. حاجی بشیر نورزی تمویل‌کننده و حامی اصلی طالبان بود.» او می‌گوید که تخصص نورزی صادرات هروئین و واردات اسلحه است.

برای متحدان امریکا، آزادی زندانیان طالب آخرین اقدام از سری اقدامات دل‌پیچه‌آور و شگفتی‌های سیاست خارجی دولت ترمپ است. «اسکات موریسون»، نخست‌وزیر استرالیا به خبرنگاران گفته که او از ترمپ خواسته است آزادی یک سرباز افغان را که به جرم حمله‌ی خودی ــ که باعث کشته‌شدن سه سرباز استرالیایی شده بود ــ زندانی است، لغو کند. این سه سرباز و سایر نیروهای ناتو فقط به این دلیل در افغانستان حضور داشتند که پس از یازده سپتامبر، ایالات متحده از ماده ۵ منشور ناتو استفاده کرد؛ بندی که براساس آن کشورهای عضو این سازمان باید به کمک کشوری که عضویت ناتو را دارد بشتابند.

دو مقام بلندپایه اروپایی به شرط ناشناس‌ماندن هویت‌شان می‌گویند که اکنون اعضای ناتو می‌ترسند که ترمپ خروج کامل و زودهنگام نیروهای امریکایی از افغانستان را اعلام کند، اقدامی که به گفته‌ی آن‌ها می‌تواند کشورهای اروپایی و عضو ناتو را آسیب‌پذیر کند. این دو مقام از نومیدی و سرخوردگی خود از متحدینی سخن می‌زنند که به گفته‌ی خودشان زمانی یک متحد قابل‌اعتماد بود. یکی از این مقامات می‌گوید: «ما برای آن ها به جنگ رفتیم و بدون آن‌ها نمی‌توانیم در [افغانستان] بمانیم.» او می‌افزاید که اروپایی‌ها نگرانند که اگر افغانستان بار دیگر به پناه‌گاه امن تروریست‌ها تبدیل شود، با خروج نیروهای امریکایی، اروپا در آینده هدف حملات تروریستی خواهد بود.

برای حکومت غنی، تلاش برای آزادی زندانیان یکی دیگر از مواردی بوده است که مقامات افغان آن‌را خواسته‌های زورگویانه دولت ترمپ می‌خوانند، چیزی که به گفته‌ی مقامات متعدد افغانستان، ناشی از جاه‌طلبی شخصی خلیل‌زاد برای تقویت شهرت و میراث خود از طریق تحقق وعده‌ی ترمپ مبنی بر «آوردن سربازان [امریکایی] به خانه» است.

بسیاری از مقامات افغانستان همانند مقامات اروپایی نگرانند که مبادا ترمپ به طور ناگهانی نیروهای امریکایی را در ماه‌های آینده از افغانستان خارج کند، این کشور را به طالبان واگذار کند یا طبق شرایط توافق‌نامه ۲۹ فبروری سربازان خود را تا ماه می ۲۰۲۱ صرف‌نظر از وضعیت مذاکرات بین‌الافغانی از افغانستان خارج کند. آن‌ها چشم امید به پیروزی «جو بایدن» در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا دوخته‌اند. آن‌ها معتقدند که بایدن برای حفظ نیروی ضدتروریسم کوچک امریکایی در افغانستان کار خواهد کرد. مقامات فعلی و سابق حکومت افغانستان می‌گویند که با نزدیک‌شدن انتخابات امریکا، غنی پیشرفت هر مرحله از روند را با کندی مواجه کرده است.

با توجه به درخواست آزادی نورزی و زندانیان طالب از گوانتانامو، به نظر می‌رسد که طالبان نیز سعی می‌کنند آخرین امتیازات را از دولت ترمپ که ممکن است تا ماه جنوری از کاخ سفید بیرون شود، به دست بیاورند. یک مقام ارشد پیشین وزارت دفاع امریکا به شرط پنهان‌ماندن هویتش ــ چون او هنوز در منطقه کار می‌کند ــ می‌گوید: «ایالات متحده برای تحقق این امر باید شرایط دشواری را پشت سر بگذارد.» اما او می‌گوید که بازگرداندن یک مرد به صحنه مواد مخدر نمی‌تواند تأثیر زیادی بر تجارت مواد مخدر کشوری بگذارد که از هم‌اکنون در تولید هروئین جهان پیشگام است. او می‌گوید: «این یک نمایش قدرت از جانب طالبان است. آن‌ها فقط سعی می‌کنند رفتن به میز را تا حد امکان دشوار کنند.»

این مقام می‌افزاید که طالبان ممکن است از این اقدام خود در صورت پیروزی بایدن پشیمان شوند: «طالبان باید بدانند که بایدن در ۲۰۰۹ معتقد بود رویکرد درست مبارزه با تروریسم است. فکر نمی‌کنم این تغییر کرده باشد.» این مقام می‌گوید که اگر طالبان در مذاکرات طبق توافق فعلی پیش نروند، «یک نتیجه احتمالی حضور طولانی‌مدت نیروی کوچک مبارزه با تروریسم ایالات متحده [در افغانستان] است» که ممکن یک دهه یا بیشتر باقی بمانند.

عجله برای خروج

«مارک اسپر»، وزیر دفاع امریکا گفته که ارتش ایالات متحده طبق مصاحبه ترمپ با اکسیوس آماده است حضور خود در افغانستان را به زیر ۵ هزار سرباز برساند. دو مقام بلندپایه افغانستان به تایم می‌گویند که هم جنرال «اسکات میلر»، فرمانده نیروهای امریکایی در افغانستان و هم سازمان سیا به حکومت افغانستان اطمینان داده‌اند که ۴۵۰۰ سرباز امریکایی در افغانستان برای ادامه شکار القاعده و داعش و حمایت از نیروهای امنیتی افغانستان برای مقاومت در برابر طالبان و سایر شبه‌نظامیان، با ترکیبی از پشتیبانی هوایی، هواپیماهای بدون سرنشین و اکتشافی و ماموران ویژه و افسران اطلاعاتی امریکا کافی خواهد بود.

سازمان سیا از اظهارنظر در این مورد خودداری کرد، اما یک مقام ارشد نظامی امریکا تأیید کرد که میلر «راحت» است و فکر می‌کند که با نیروی کوچک نیز می‌تواند جلو تبدیل‌شدن افغانستان به لانه امن تروریست‌‌ها را بگیرد و «از ارتش و نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان، درحالی‌که کار روی توافق سیاسی جریان دارد، حمایت کند.» هم مقامات ارتش افغانستان و هم مقامات ارتش امریکا به شرطی صحبت کردند که نام‌شان در این گزارش ذکر نشود.

فشارهای فزاینده دولت ترمپ بر حکومت افغانستان برای آزادی تمام ۵ هزار زندانی طالبان نشان می‌دهد که رییس‌جمهور امریکا چقدر برای خروج از افغانستان جدی است. مقامات افغان می‌گویند که وعده‌ی آزادی این زندانیان در توافق‌نامه طالبان و امریکا داده شده، اما مقامات افغان قبل از امضای این توافق‌نامه، هرگز در جریان این مسأله قرار نگرفته بودند و نه هم با آن موافقت داشتند. این امر در اوایل باعث ایجاد اختلاف و حساسیت‌هایی شد، اما تا اواسط ماه مارچ، پس از این‌که مقامات افغان پرونده‌های این زندانیان را بررسی کردند، غنی با بی‌میلی موافقت کرد که «تا ۵ هزار زندانی» را در دسته‌های ۱۰۰ نفری آزاد کند. تاکنون ۴۶۰۰ تن آزاد شده‌اند. طالبان ادعا می‌کند ک در بدل رهایی اعضایش از زندان‌های دولت افغانستان، یک هزار پرسنل امنیتی افغان را که در بازداشت این گروه به سر می‌بردند، آزاد کرده است.

چهارصد زندانی اخیر شامل کسانی می‌شود که مقامات افغانستان و ناتو آن‌ها را «آشتی‌ناپذیر» می‌دانند. به گفته مقامات فعلی و پیشین حکومت افغانستان، این چهارصد نفر نه‌تنها زندانیان محکوم به اعدام، آدم‌ربایان و قاچاق‌چیان مواد مخدر هستند، بلکه بمب‌سازان و تعداد انگشت‌شماری از افراط‌گرایان خارجی وابسته به القاعده را که به احتمال زیاد به میدان نبرد باز می‌گردند، نیز شامل می‌شوند. حمدالله محب، مشاور امنیت ملی افغانستان در اظهارات علنی خود گفت که دست‌کم ۵ تن از این زندانیان در حملات تروریستی بزرگ دست داشته‌اند.

با گذشت ماه‌ها از توافق‌ امریکا و طالبان، و بعد از این‌که آزادی آخرین گروه از زندانیان طالب مرحله بعدی مذاکرات صلح را به بن‌بست کشاند، «رابرت اوبرایان»، مشاور امنیت ملی دولت ترمپ، در ۱۷ جولای با غنی تلفنی صحبت کرد. سه مقام ارشد افغان و یک مقام ارشد غربی به تایم می‌گویند که اوبرایان پس از شنیدن نگرانی‌های غنی گفت که غنی مجبور نیست آن‌ها را آزاد کند. یک مقام ارشد دولت ترمپ نیز تماس اوبرایان با غنی را تأیید می‌کند، اما حاضر نیست در مورد مسأله زندانیان طالبان اظهارنظر کند.

اما بعدا در همان ماه وقتی خلیل‌زاد پس از ملاقات با هیئت طالبان در دوحه، به کابل سفر کرد و به گفته یک مقام ارشد حکومت افغانستان به غنی توضیح داد که طالبان هنوز بر آزادی آخرین گروه از زندانیان خود اصرار دارند و در غیر این‌صورت شبه‌نظامیان «خشونت را شدت می‌بخشند.» به گفته سه مقام حکومت افغانستان، در جریان این ملاقات خلیل‌زاد به غنی گفته که اگر با آزادی آخرین گروه از زندانیان طالبان موافقت کند، طالبان پذیرفته‌اند که بلافاصله گفت‌وگوی بین‌الافغانی را که برای پایان‌دادن به نبرد بین طالبان و حکومت افغانستان طراحی شده است، در دوحه آغاز کنند.

دو تن از این مقامات افغان می‌گویند که پومپئو در تماس تلفنی که بعد از ملاقات خلیل‌زاد با غنی، برقرار شد، درخواست خلیل‌زاد را تکرار کرد. آن‌ها می‌گویند که اندکی پس از ملاقات خلیل‌زاد و تماس پومپئو با غنی بود که رییس‌جمهور افغانستان لویه جرگه متشکل از سران افغان را برای رایزنی در مورد آزادی ۴۰۰ زندانی طالب برگزار کرد. این جرگه یک روند مبهم بود که به غنی پوشش سیاسی داد. شرکت‌کنندگان این جرگه شکایت می‌کردند که آن‌ها حتا فهرست کسانی را که قرار بود برای آزادی‌شان اعضای جرگه رایزنی کنند، ندیده‌اند. صدیق صدیقی، سخن‌گوی غنی به رسانه‌های افغانستان گفته است که هیچ زندانی خارجی در بین زندانیان طالبان که قرار است آزاد شوند، وجود ندارد، اما حکومت فهرست اسامی این زندانیان را منتشر نکرده است. صدیقی به درخواست تایم برای اظهارنظر در این مورد پاسخ نداد.

یکی از مقامات ارشد افغان می‌گوید که زندانیان «ظرف چند روز» آینده آزاد خواهند شد، اما حکومت تا زمانی‌که طالبان در مورد محل نگهداری حدود ۲۰ سرباز مفقود نیروهای افغان که عمدتا کماندو هستند، گزارش ندهد و یا به خانواده‌های سربازان مفقود اطمینان ندهد که مردان آن‌ها در بازداشت این گروه نیستند ــ برای آرامش این خانواده‌ها ــ در مورد آزادی تمام این ۴۰۰ نفر عجله نخواهد کرد.

این می‌تواند به معنای تأخیر بیشتر در برگزاری مذاکراتی باشد که قرار بود اواسط ماه آگست آغاز شود.

سخن‌گوی طالبان توصیف مقامات افغان از ۴۰۰ زندانی طالب به عنوان افراد خطرناک برای نیروهای ائتلاف را رد کرد و گفت که هیچ فرد خارجی در بین این ۴۰۰ نفر نیست. سهیل شاهین از دوحه به تایم گفت: «این چیزی است که تخریب‌کنندگان توافق‌نامه صلح می‌گویند و این ادعا را برای ایجاد موانع فراروی راه‌حل صلح‌آمیز برای مسأله افغانستان، مطرح می‌کنند. آن‌ها [۴۰۰ زندانی] مانند سایر زندانیان، زندانی سیاسی هستند. در برابر اشغال خارجی مقاومت وجود داشت. هردوطرف هر روز به یک‌دیگر حمله می‌کردند اما خسارات ما چند برابر بیشتر از آن‌ها است زیرا ما سلاح پیشرفته نداشتیم. با این‌حال، اکنون ما یک توافق‌نامه داریم.»

شاهین در مورد نورزی گفت که ملا برادر خواستار آزادی وی و همچنین زندانیان طالبان از زندان گوانتانامو شده است.

نماینده خلیل‌زاد از پاسخ به این پرسش که آیا خلیل‌زاد به دولت ترمپ توصیه کرده است که این دلال بدنام مواد مخدر را از زندان آزاد کند، یا خیر، خودداری کرد. نورزی کسی است که پس از یازده سپتامبر به سازمان سیا وعده داده بود که کمک می‌کند اسامه بن لادن را ردیابی کنند، اما به جای این کار برگشت تا امپراتوری مواد مخدر خود را اداره کند. وزارت امور خارجه ایالات متحده به درخواست تایم برای اظهارنظر در مورد نورزی یا گفت‌وگوی پومپئو با غنی پاسخ نداد.

یک مأمور ارشد اداره مبارزه با مواد مخدر امریکا که در دست‌گیری نورزی دخیل بوده، با آزادی او موافق است و می‌گوید که خلیل‌زاد در ۲۰۱۸ نیز آزادی یکی دیگر از پادشاهان مواد مخدر طالبان به نام حاجی جمعه‌خان را برای کمک به کشاندن طالبان به میز مذاکره به دست آورده بود. این مأمور، نورزی را «یگانه بزرگ‌ترین قاچاق‌چی هروئین در جهان و یکی از بنیان‌گذاران شورای طالبان در افغانستان» می‌خواند.

این مقام سابق اداره مبارزه با مواد مخدر امریکا می‌گوید: «کسی فکر نکند که آن‌ها به خانه بر می‌گردند و میوه‌فروشی می‌کنند… این‌طور نخواهد بود. آن‌ها می‌روند رشته انتقام خود را از همان جایی که ترک کرده بودند، به دست می‌گیرند. و هدف آن ایالات متحده خواهد بود.»

اطلاعات روز