بازتاب زنانه‌گی در شعرهای مهری کبیری
۱۲ میزان ۱۴۰۲
«مسلماً دریچه‌ی نگاه یک زن شاعر به جامعه، زنده‌گی، تاریخ و… با یک مرد تفاوت دارد. این زاویه‌ی دید و نگاه بر ماندگاری اثر و خالق آن تأثیر و نقش زیادی دارد. نوع دید، نوع باور و تفکر، نوع اندیشیدن و برخورد نوع قلم را رقم می‌زند. روح، ذهن و زبان زنِ شاعر و نویسنده، نسبت به روح و ذهن و زبانِ مردِ شاعر و نویسنده از هم متفاوت است؛ بنابراین، مسیر شاعرانه گی را همین فاکتورها مشخص می‌کنند».
نویسنده: عالم‌پور عالمی
روی‌کرد یک زن شاعر و نویسنده، لطیف و نرم و نازک و آرام است در حالی‌که روی‌کرد مردانه این چنین نیست. همین‌گونه ذهن و زبان زن شاعر و نویسنده، پر از لطافت و زیبایی است در حالی‌که مردان شاعر کم تر از این زیبایی مستفید شده‌اند یا حد اقل نوع برخورد و کنار آمدن شان یک‌سان نیست. شعر زنانِ شاعر، به دلیل ویژه‌گی خاص عاطفی و روانی، نسبت به مردان شاعر یک سر و گردن عاطفی‌تر و درونی‌تر است.
باور من نیز بر این است که “شعر از ابتدای خلقتش با زن متولد شد و در لالایی‌های شبانه‌ی مادران و در اندوه برامده از تنهایی شان پدید آمده است”. به قول فروغ فرخ‌زاد: زن پریشان شد و نالید که وای/ وای از این حلقه که در چهره‌ی او/ بازهم تابش و رخشنده‌گی است/ حلقه‌ی برده‌گی و بنده گی است.
روزگار معاصر، عصر حضور زنان شاعر است و امتیازات چشم‌گیری نسبت به دوره‌های قبل در شعر و ادبیات کسب کرده است. خالده فروغ، حمیرا نکهت دستگیرزاد، مژگان ساغر، افسانه واحدیار، لیمه افشید، مهتاب ساحل، مزدا مهرگان، تمنا مهرزاد، لیلی غزل، شمیم فروتن، فریبا حیدری، مهری کبیری و… با عواطف و احساسات مادرانه‌ی یک زن شعر سرودند و می‌سرایند. اکثر این شاعرانِ ما، از نگاه یک زن به جهان می‌نگرند و گام عظیمی در شعر معاصر برداشتهاند.
«نگاه زنانه در شعر زنان، با روایت زنانه از زبان، چیزها و جهان با شعر همین بانوان جان میگیرد. زنان شاعر، توانستند به روایت زنانه در شعر جان بخشند و اقتدار روایت مردانه از بینش شعر را شکستاندند”.
این کتاب اختصاص پیدا کرده است به بررسی بازتاب زنانه در شعرهای مهری کبیری. پانزده دفتر شعرهای این شاعر بررسی گردیده است. کاری که روی دست دارم، به بازتاب زنانه‌گی شعرهای خالده فروغ، حمیرا نکهت دستگیرزاد، مژگان ساغر، افساته واحدیار، لیمه افشید، مهتاب ساحل، مزدامهرگان، تمنامهرزاد، لیلی غزل، شمیم فروتن، فریبا حیدری و… پرداخته شده است… از این‌که در مورد کارهای مهری کبیری، متنِ قابل ملاحظهای تولیده شده بود؛ خواستم در یک کتاب جداگانه بیاید و به دسترس پژوهشگران و علاقهمندان شعر و ادب قرار گیرد؛ ورنه تصمیم بر این بود که همه جستارها در یک کتاب بیایند…
«زن در گذشته‌ی ادبيات فارسـی دری، نيمـه‌ی پنهـان و نا انديـشـيده‌هایی بـوده است كـه هم‌واره در حاشيه به سر برده است؛ اما در ادبيات معاصـر و در آثـار زنـان شاعر، صدايی برآمده از دريافت و دركی زنانه از زنـده‌گی شـنيده می‌شود. اين آثار بـه دليـل نوعی نگاه در پيوند با زنده‌گی و تـوأم بـا دركـی هنرمندانـه بــه مـسأله‌ی زن، آغـازگرِ ظهـورِآثاری شدند كه در صدد بيان هويت و فرديـت زنـان برآمدنـد.»
مهری کبیری، در سروده‌هایش درکی از زن و زنده‌گی و زنانه گی ارایه می‌کند؛ در شعری‌هایش، تو ام با درکی هنرمندانه به مسأله‌ی زن پرداخته است و هویت و فردیت زنان را نشانه رفته است. مهری کبیری یکی از شاعران رسالت‌بردوشی است که شجاعانه بر کلیشه‌ها و سنت‌ها نقد وارد می‌کند و صدای اعتراض و عدالت‌خواهی خود را در قالب شعر و به‌وسیله‌ی شعر بیان می‌دارد.
خواننده‌گان عزیز و گرامی: شما در این کتاب با تمام آثار مهری کبیری و نوع نگاه، اندیشه، تفکر و بینش او آشنا می‌شوید. پانزده دفتر شعرش مورد بررسی و خوانش قرار گرفته است. از این شاعر، تا اکنون چهارده دفتر شعر و یک کتاب تحقیقی بنام «معاصری از رزوگاران» اقبال چاپ پیدا کرده است. مهری کبیری پرکارترین شاعر افغانستانی است که از تاریک ترین نقطه‌ی جهان طلوع کرده است و روشن‌گرایی می‌کند.
«روح دریا»، «بت مست»، «تکه‌های دل‌تنگی»، «دین دل»، «خدای ققنوس»، «و این بار مرا چشمان تو زاد»، «در دامن خشکیده‌ی بهار»، «از تو آغاز شدم»، «فگاره‌های مرور»، «سرد است آفتاب»، «گذر از وادی عشق»، «تنیده‌های خیال»، «در حسرت موج»، «دریچه‌ی امید» و «معاصری از آن روزگاران» از جمله کتاب‌های مهری کبیری است که تا اکنون به چاپ رسیده‌اند. کتابِ «تکه های دل-تنگی» و “فگاره‌های مرور” نثر ادبی و شگردهای شاعرانه‌اند؛ کتاب «معاصرِ از آن روزگاران کارِ تحقیقی و پژوهشی است؛ بقیه همه شعر استند. قابل یاددهانی است که این شاعر پرکار، در نوشتن نثرهای ادبی و شاعرانه نیز مهارت دارد و حق سخن را ادا کرده است. با توجه به این‌که در ادبیات فارسی دری تخصص دارد و یکی از آموزگاران روش‌شناس است؛ در کار تحقیقی و پژوهشی‌اش نیز موفق بوده است و موفقانه به پیش رفته است.
عشق و عاشقانه‌گی در سروده‌هایش حرف نخست را می‌زند؛ زن و زنانه‌گی نیز بازتاب فوق‌العاده داشته است. از این‌که در یک جامعه و فضای بسته زنده‌گی می کند، درد هم‌نوعانش را با زبان شعر بیان داشته است. مهری کبیری پر از احساس و عاطفه و سرشار از عاشقانه گی است. در سروده هایش به عنوان یک انسان روشن‌گر حضور یافته است و رسالت‌مندانه به این مهم پرداخته است.
عاشقانه‌گی، وطن گرایی، زن‌گرایی، بومی گرایی از شاخصه های مهم شعری این شاعر است.
مهری کبیری آفتابِ بوده‌گی را دوست دارد؛ می‌خواهد آفتاب باشد و بر همه گان یک‌سان بتابد، عدالت‌گری را آموزش دهد، آزادی و آزاده‌گی را دوست دارد؛ آزادی فکر و اندیشه و آزادی فردی و اجتماعی را با بهترین شکلش بازتاب می‌دهد. جهانِ این شاعر، جهان روشن و تاب‌ناک است. جهان کینه و کدورت و خشم و نفرت نیست. جهان پر از مهر و مهروزی و صداقت است. مهری کبیری با توجه به اصول‌گرایی و مصلحت‌اندیشی‌هایش، کم تر به پای بیان تن و تنانه‌گی نشسته است.
کبیری در هر قالب شعری طبع آزمایی کرده است؛ ولی سفرِ شعری‌اش با غزل آغاز شده است. قصیده، مثنوی و دوبیتی های آب‌دار و نمکینی هم سروده است. بیش‌ترین سروده‌هایش در قالب سپید، نیمایی و غزل است. گفتیم که سفرِ شاعرانهگی این شاعر با غزل آغاز می‌شود؛ اما پخته‌گی و اوج کلامش را در اشعار سپید و سپیدسرایی می‌توان دید. برای این شاعر رسالت‌مند، آرزوی تن‌درستی دارم. امیدوارم در آیندههای نزدیک، شاهد خلاقیتها و هنرنماییهای بیشترِ شان باشیم.